مخترع (به انگلیسی: Inventor) کسی است که چیز تازه‌ای می‌سازد یا راه تازه‌ای برای به کارگیری روش‌های قدیمی پیدا می‌کند. به چیزی که مخترع می‌سازد، اختراع می‌گویند. همهٔ چیزهایی که انسان ساخته است، مخترعی داشته‌اند نظام‌های حقوقی، تعاریف متفاوتی از مخترع ارایه نموده‌اند:از یک دیدگاه مخترع کسی است که برای اولین بار در ذهنش راه حل مشکل خاص ظهور کرده و او نیز راه حل مذکور را به صورت محصول یا فرآیندی تجسم مادّی بخشیده‌است. سیستم‌های حقوقی نظیر سیستم ایالات متحده آمریکا این تعریف را از مخترع ارائه داده‌اند.(first to invent). لیکن در اکثر نظام‌های حقوقی، مخترع، اولین فردی است که برای ثبت اختراع خود به اداره ثبت اختراع مراجعه می‌نماید. در مادهٔ ۲۹ قانون ثبت علایم و اختراعات ایران این نظام پذیرفته گردیده‌است. در این نظام شاید فرد درخواست دهنده، مخترع واقعی نباشد، لیکن فصل خصومت هدف مهّمتری است که نظام اخیر آن را دنبال می‌نماید و این بر عهدة مخترع می‌باشد تا در اوّلین فرصت و در مهلت پیش‌بینی شده به اداره ثبت اختراع مراجعه نموده و اختراع خود را به ثبت برساند. اختراع، یک ترکیب، دستگاه یا فرایند جدید است. یک اختراع می‌تواند از یک مدل یا ایدهٔ از پیش موجود باشد و یا می‌تواند به طور مستقل درک شده باشد. ایران بر پایهٔ قوانین ایران «اختراع» عبارت است از نوآوری‌ای که کاربرد صنعتی یا کشاورزی داشته باشد و شامل مواد دارویی و نرم‌افزار نمی‌شود. قانون ثبت طرح‌های صنعتی، علائم تجاری و اختراع دو ویژگی را برای اختراع ذکر کرده‌است: ۱. یک ابتکار جدید باشد؛ ۲. دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکاری بودن اختراع یعنی اینکه اختراع برای شخص دیگری با مهارت عادی در صنعت مورد نظر اختراع، واضح و معلوم نباشد. یعنی درجه‌ای از خلاقیت و اندیشه در اختراع بکار رفته باشد. جدید بودن یعنی اینکه اختراع در آن صنعت یا فن از قبل موجود نباشد و در جهان جدید باشد. بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که کافی است که اختراع در ایران جدید باشد، در حالیکه قانون صراحت دارد به جدید بودن اختراع در جهان. کاربرد صنعتی به جنبه علمی و کاربردی محصول یا فرایند اشاره دارد. مواردی که به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند: کشفیات با توجه به قانون به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند. به نظر می‌رسد علت آن این است که قانونگذار خواسته که انسان‌ها مالک چیزی شوند که خود ایجاد کرده‌اند و نه چیزهایی را مالک شوند که در طبیعت از قبل موجود بوده‌است. نظریه‌های علمی و روش‌های ریاضی به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند. به نظر می‌رسد علت آن جلوگیری از به انحصار گرفتن علم و دانش است. برای حمایت از نرم‌افزارهای رایانه‌ای قانون خاص وجود دارد اما برخی از نرم‌افزارهایی که دارای ویژگی‌های اختراع باشند را می‌توان بعنوان اختراع ثبت کرد. اختراع شناسی (به انگلیسی : Inventology) یکی از گرایش‌های رشته علمی میان رشته‌ای و چند رشته‌ای خلاقیت شناسی می‌باشد. اختراع شناسی عبارت از مطالعه ابعاد و جوانب گوناگون اختراعات و نوآوری‌های فناورانه با رویکردها و روش شناسی‌های مختلف می‌باشد. یکی از گرایش‌های اختراع شناسی ، اختراع شناسی تحلیلی است که در آن سند اختراعات ( پتنت )با روش تحلیلی (Analytical Patentology) مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. اختراع شناسی طبیعت محور و اختراع شناسی علمی تخیلی ( Inventological Scifictology ) از دیگر شاخه‌های تخصصی اختراع شناسی می‌باشند. اکتشاف، به روشهای حل مسئله، آموزش و اکتشاف مبتنی بر تجربه اشاره می کنند که منجر به راه حلی می‌شود که تضمینی نیست که مطلوب باشد. در حالی که جستجوی تشدیدی غیرعملی است، رویکردهای اکتشافی برای سرعت بخشیدن به فرایند پیداکردن یک راه‌حل رضایت‌بخش از طریق میان‌برهای ذهنی استفاده می‌شوند که بار تشخیصی را برای یک تصمیم‌گیری تسهیل می‌نماید. مثالهای این رویکرد عبارتنداز استفاده از یک قانون اصلی، یک حدس آموزش‌داده‌شده، یک قضاوت حسی، کلیشه، یا سقل سلیم. به عبارت دقیق‌تر، اکتشاف یک استراتژی است که از اطلاعات در دسترس، اگرچه خیلی قابل استفاده نیستند، برای کنترل حل مسئله در انسانها و ماشینها استفاده می‌کند. آزمون و خطا روشی اساسی برای حلِ یک مسئله یا مشکل است این روش با تکرار و تلاش‌های گونه گونی که تا رسیدن به موفقیت ادامه می‌یابد مشخص می‌شود آزمون و خطا یک روشِ غیر سیستماتیک است که بینش، نظریه یا روش‌های سازمان یافته را به کار نمی‌بندد. رده:مخترعان اهل ایران ابو منصور موفق هروی احمدرضا ده‌پور مصطفی احمدی روشن پرهام اعرابی سیاوش الموتی برهان‌الدین کرمانی مظفر پرتوماه علی جوان حبیب‌الله هدایت اردشیر حسین‌پور علی خادم‌حسنی محمد خرمی حمید خزاعی رشیدالدین فضل‌الله همدانی موسی رفان زکریای رازی س ریحانه سریری فرزاد سلیمی مجید سمیعی عبدالرضا جمیلیان عمادالدین شیرازی همایون کازرونی طاهره کاغذچی اسماعیل جرجانی مهرناز گلچین فر کارو لوکاس محمد حسن محمدی غلامحسین مصاحب رضا ملک‌زاده ایرج ملک‌پور غلامعلی منتظر رضا منصوری میرداماد آرسن میناسیان